در طول دویدن، نیاز بدن به اکسیژن افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. عضلات فعال برای عملکرد بهتر به اکسیژن بیشتری نیاز دارند و این امر باعث افزایش نرخ تنفس (تهویه) می‌شود. در پاسخ به این نیاز، بدن با افزایش حجم تنفس (حجم جاری) و تعداد تنفس در دقیقه، تلاش می‌کند اکسیژن بیشتری وارد ریه‌ها کند. در نتیجه، هوای بیشتری وارد راه‌های هوایی می‌شود. اگر این هوا سرد یا خشک باشد، باعث تحریک پوشش مخاطی راه‌های تنفسی شده و منجر به سرفه می‌شود. حتی در هوای معتدل نیز حجم بالای هوای وارد شده می‌تواند باعث تحریک جزئی ریه‌ها شود، به‌ویژه در افرادی که سابقه حساسیت دارند.
شرایط محیطی، مانند دمای پایین، رطوبت کم، آلودگی هوا، یا وجود آلرژن‌ها، نقش بسزایی در تحریک دستگاه تنفسی دارند. هنگام دویدن در چنین شرایطی، به‌ویژه اگر تهویه بینی به دلیل تنفس دهانی کاهش یابد، هوای غیر فیلترشده و خشک مستقیماً وارد نای و برونش‌ها می‌شود. در نتیجه، بافت حساس این نواحی تحریک شده و واکنشی دفاعی مانند سرفه بروز می‌کند.
افراد دارای آسم خفیف یا آلرژی فصلی ممکن است حتی بدون علائم خاصی در زندگی روزمره، پس از دویدن دچار سرفه، تنگی نفس یا خس‌خس سینه شوند. این افراد در واقع به نوعی آسم ناشی از ورزش یا حساسیت‌های تنفسی پنهان مبتلا هستند. در این حالت، مجاری تنفسی نسبت به تحریکات بیرونی واکنش نشان می‌دهند، که منجر به تنگ شدن برونش‌ها و بروز سرفه می‌شود.
شروع تمرین بدون گرم‌کردن مناسب، دویدن با شدت بالا بدون آمادگی کافی، یا استفاده از تکنیک‌های تنفسی نادرست (مانند تنفس دهانی مداوم) می‌تواند محرکی برای سرفه باشد. همچنین دویدن در مسیرهایی با شیب تند یا سربالایی، بدن را به فشار بیشتری وا می‌دارد که منجر به تهویه بالاتر و در نتیجه تحریک بیشتر دستگاه تنفس خواهد شد.
برونکواسپاسم ناشی از ورزش یکی از شایع‌ترین علل سرفه بعد از دویدن است. در این وضعیت، عضلات اطراف راه‌های هوایی در پاسخ به تحریک فیزیکی، سرما، یا خشکی هوا منقبض می‌شوند. این انقباض منجر به کاهش قطر مجاری هوایی، مقاومت در برابر عبور هوا و در نهایت سرفه می‌شود. این حالت معمولاً بین ۵ تا ۲۰ دقیقه پس از شروع ورزش رخ داده و گاهی تا ۳۰ دقیقه ادامه دارد. در برخی موارد، اسپری‌های استنشاقی بتا۲-آگونیست مانند سالبوتامول پیش از ورزش تجویز می‌شوند.
زمانی که هوا خشک و سرد باشد، بخار آب داخل راه‌های تنفسی به‌سرعت تبخیر شده و سطح مخاط را خشک می‌کند. این خشکی باعث ایجاد خارش، تحریک و در نهایت سرفه می‌شود. این اثر در افراد حساس، کودکان و ورزشکارانی که در مناطق مرتفع یا سرد فعالیت دارند بیشتر دیده می‌شود.
ذرات گرده گیاهان، دود، اگزوز ماشین‌ها، قارچ‌ها، و حتی برخی مواد شیمیایی در محیط‌های شهری، می‌توانند با ورود به ریه‌ها، سیستم ایمنی را تحریک کرده و پاسخ التهابی ایجاد کنند. در نتیجه، مجاری هوایی متورم شده و سرفه به عنوان واکنش دفاعی ظاهر می‌شود. مصرف داروهای ضدآلرژی و ورزش در زمان‌هایی که میزان آلاینده‌ها پایین‌تر است (مثلاً صبح زود یا پس از بارندگی) توصیه می‌شود.
در برخی افراد، به‌ویژه کسانی که وعده‌ای سنگین قبل از ورزش خورده‌اند، رفلاکس معده ممکن است به تحریک نای بینجامد. اسید معده با بالا آمدن از مری، وارد نای یا گلو می‌شود و باعث تحریک شدید و سرفه می‌گردد. ورزش‌هایی مانند دویدن، که فشار داخل شکم را افزایش می‌دهند، ممکن است این وضعیت را بدتر کنند.
پزشک در مرحله اول با گرفتن شرح حال دقیق از بیمار، از جمله سابقه خانوادگی، شدت و زمان سرفه، وضعیت محیطی، نوع ورزش و شدت آن، شروع به بررسی علت می‌کند. این مرحله شامل بررسی داروهای مصرفی، تغذیه قبل از ورزش، و حتی سابقه مشکلات گوارشی است.
این تست می‌تواند نشان دهد که آیا انسداد در مجاری هوایی وجود دارد یا نه. اسپیرومتری پیش و پس از ورزش نیز معمولاً برای بررسی EIB انجام می‌شود. کاهش FEV1 (حجم هوای بازدمی در ثانیه اول) پس از ورزش به میزان حداقل ۱۰ تا ۱۵ درصد، نشانه‌ای از وجود برونکواسپاسم است.
تست‌های پوستی یا خون برای شناسایی آلرژن‌های خاص (گرده‌ها، قارچ‌ها، حیوانات، گردوغبار و…) انجام می‌شود. در تست تحریک، فرد در معرض مواد تحریک‌کننده تنفسی قرار می‌گیرد تا واکنش راه‌های هوایی بررسی شود.
در صورت شک به رفلاکس، مانومتری مری، اندازه‌گیری pH مری و گاهی آندوسکوپی انجام می‌شود. هدف بررسی تأثیر بازگشت اسید بر سرفه است.
در بسیاری از موارد، سرفه خفیف بعد از دویدن، به‌ویژه در هوای سرد یا آلوده، طبیعی است و ناشی از تحریک موقت مجاری تنفسی می‌باشد. اما نکات زیر نشانه‌ای از طبیعی نبودن سرفه هستند:
در این صورت باید به پزشک مراجعه کرد تا علت بررسی شده و درمان مناسب آغاز گردد.
همیشه با یک فاز گرم‌کردن ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای شامل پیاده‌روی، حرکات کششی و تنفس عمیق تمرین را آغاز کنید. این کار ریه‌ها را برای تنفس عمیق‌تر آماده کرده و مانع تحریک ناگهانی آن‌ها می‌شود.
ماسک‌های ساده پارچه‌ای یا شال گردن، رطوبت و گرمای بازدم را حفظ کرده و هوای ورودی را گرم و مرطوب می‌کنند. این کار از تحریک مخاط جلوگیری می‌کند.
در زمان‌هایی که میزان آلودگی بالاست یا در محیط‌های شهری پرترافیک بهتر است از تمرینات سنگین پرهیز شود. همچنین، اگر دچار آلرژی هستید، دویدن در زمان اوج گرده‌افشانی گیاهان توصیه نمی‌شود.
افرادی که سابقه آسم یا آلرژی دارند، باید با مشورت پزشک از اسپری‌های پیشگیرانه مانند سالبوتامول قبل از ورزش استفاده کنند. همچنین استفاده منظم از داروهای کنترل‌کننده التهاب مجاری هوایی مانند کورتیکواستروئیدهای استنشاقی می‌تواند کمک کند.
از خوردن وعده‌های سنگین پیش از ورزش خودداری کنید و حداقل ۲ ساعت فاصله بین غذا و دویدن رعایت کنید تا احتمال رفلاکس کاهش یابد.
قبل، حین و بعد از دویدن باید به‌خوبی آب بنوشید. خشکی بدن باعث غلظت مخاط و تحریک تنفسی می‌شود.
جمع‌بندی
سرفه بعد از دویدن ممکن است در ظاهر مشکلی ساده به نظر برسد، اما در واقع می‌تواند نشانه‌ای از مسائل عمیق‌تری مانند آسم ناشی از ورزش، آلرژی، شرایط محیطی نامناسب یا حتی رفلاکس معده باشد. تشخیص درست علت سرفه بعد از دویدن و اتخاذ راهکارهای مناسب برای مدیریت آن، می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد ورزشی، کاهش ناراحتی‌های تنفسی و ارتقای سلامت عمومی فرد داشته باشد. در نتیجه، اگر با این مشکل مواجه هستید، آن را جدی بگیرید و از کمک‌های پزشکی، راهکارهای پیشگیرانه و تنظیم دقیق تمرینات خود بهره بگیرید.
در پایان باید تأکید کرد که سرفه بعد از دویدن تنها یک علامت ساده نیست، بلکه می‌تواند پنجره‌ای به سوی شناخت بهتر وضعیت سلامت تنفسی و کیفیت زندگی ورزشی فرد باشد.
ما در سازمان ورزشی یاس رایز با برگزاری تور ورزشی منحصر به فرد، فرصت‌های استثنایی برای علاقه‌مندان به ورزش فراهم می‌آوریم. تیم ما متعهد است تا با ارائه بهترین خدمات در تور ورزشی، تجربیات فراموش‌نشدنی و حرفه‌ای را برای شما به ارمغان بیاورد و در کنار شما، قدم به قدم به سوی سلامت و نشاط بیشتر پیش برویم.
